– $Oxy$ Dekart koordinatalar sisteması kirgizilgen tegislikte orayı koordinatalar basında bolǵan birlik sheńber (yaǵnıy radiusı 1 ge teń sheńber) di qaraymız. $A_0=A(1; 0)$ noqattı belgilep alamız. Shenberdi $A_0$ noqattan saat tili qozǵalısına qarsı (yaǵnıy oń) baǵıtta uzınlıǵı $\alpha$ ge teń doǵa ajıratıp alamız hám onıń aqırın $A_\alpha$ arqalı belgileymiz. Múyesh shamasınıń radian ólshewi anıqlanıwına muwapıq $A_0OA_\alpha$ múyeshtiń shaması $\alpha$ radianǵa teń boladı: $$ \alpha=\angle A_0 O A_\alpha $$ $A_\alpha$ noqat $Oxy$ tegisliginde bazı bir koordinatalarǵa iye boladı. Meyli, $A_\alpha$ noqattıń $Oxy$ tegisliktegi koordinataları $(x; y)$ bolsın. \textbf{Anıqlama:} 1) $x$ shama $\alpha$ múyeshtiń {\it kosinusı} delinedi hám $\cos \alpha$ arqalı belgilenedi. 2) $y$ shama $\alpha$ múyeshtiń {\it sinusı} delinedi hám $\sin \alpha$ arqalı belgilenedi. 3) $\dfrac{y}{x}$ shama $\alpha$ múyeshtiń {\it tangensi} delinedi hám $\text{tg} \alpha$ arqalı belgilenedi. 4) $\dfrac{x}{y}$ shama $\alpha$ múyeshtiń {\it kotangensi} delinedi hám $\text{ctg} \alpha$ arqalı belgilenedi. Demek, anıqlamaǵa muwapıq: $$\cos \alpha = x, \quad \sin\alpha = y, \quad \text{tg} \alpha=\dfrac{y}{x}, \quad \text{ctg} \alpha = \dfrac{x}{y}.$$ Eger birlik sheńber ornına qálegen $R$ radiuslı sheńber alınsa, onda $$ \cos \alpha = \dfrac{x}{R}, \quad \sin\alpha = \dfrac{y}{R}, \quad \text{tg} \alpha=\dfrac{y}{x}, \quad \text{ctg} \alpha = \dfrac{x}{y} $$ teńlikleri kelip shıǵadı.