info@mathlexicon.uz
QR, Nókis qalası, Ch.Abdirov kóshesi 1-úy
JETILGEN SAN
[eng: perfect number, рус: совершенное число]
72
22.02.2024 05:23
JETILGEN SAN [en: perfect number, ru: совершенное число]
– barlıq óziniń durıs (yaǵnıy, usı sannan kishi bolǵan) bóliwshileriniń qosındısına teń bolǵan pútin san. Mısalı, $6=1+2+3$ sanı, sonday-aq, $28, 496, 8128, 33550336...$, sanları jetilgen sanlar boladı. Jetilgen sanlardı Evklid (biziń eramızǵa deyingi 3-ásir) óziniń “Baslamalar” (“Начала”) kitabında eńgizgen. Evklid tek tórt jetilgen sandı bilgen. Eger $2^{m}-1$ ápiwayı san bolsa, onda $n=2^{m-1}(2^{m}-1)$ sanınıń jetilgen san bolatuǵının Evklid kórsetken edi. L. Eyler usınday sanlar arqalı jup jetilgen sanlardıń tolıǵı menen qamtılatuǵının kórsetti. Usınday jol menen 27 jup jetilgen san alındı. Usı waqıtqa shekem jup jetilgen sanlar kópligi shekli yamasa sheksiz kóplik bolatuǵını málim emes. Sonıń menen birge, taq jetilgen sanlardıń birewi de belgili emes hám olardıń bar ekenligi haqqındaǵı másele ashıq qalıp otır. Tek taq jetilgen sanlardıń 1 den $10^{50}$ ge deyingi aralıqta joq ekeni belgili.