info@mathlexicon.uz
QR, Nókis qalası, Ch.Abdirov kóshesi 1-úy
MÚYESH (TEGIS MÚYESH)
[eng: angle (plane), рус: угол (плоский)]
88
26.02.2024 11:39
MÚYESH (TEGIS MÚYESH) [en: angle (plane), ru: угол (плоский)]
– ulıwma baslanǵısh noqatqa iye bolǵan eki hárqıylı nurlardan dúzilgen figura. Múyeshti dúziwshi nurlar múyeshtiń tárepleri dep, al olardıń ulıwma noqatı múyeshtiń tóbesi dep ataladı. Ulıwma baslanıw noqatına iye eki nur ulıwma táreplerge iye eki múyeshti dúzedi. Eger bul nurlar tuwrını dúzse, yaǵnıy tárepleri bir-birin tolıqtırıwshı nurlardan ibarat bolsa, onda bul múyesh jayıq múyesh dep ataladı. Jayıq múyeshten ózgeshe bolǵan múyeshtiń tárepleri tegisliktiń olarǵa tiyisli emes noqatlar kópligin eki oblastqa bóledi, olardan biri dóńes, oǵan múyeshtiń ishki noqatları tiyisli, al ekinshisi - dóńes emes, oǵan múyeshtiń sırtqı noqatları tiyisli. “Múyesh” degende, eger basqa túsinik berilmese, onda dóńes múyesh, yaǵnıy jayıq múyeshten kishi múyesh túsiniledi. $OA$ hám $OB$ nurlarınan dúzilgen múyesh $\angle AOB$ yamasa $\angle BOA$ túrinde belgilenedi hám “$\angle AOB$ múyeshi” yamasa “$\angle BOA$ múyeshi” dep oqıladı. Bunday jazıwda múyeshtiń tóbesi bárqulla ortada jazıladı. Sonday-aq, bul múyesh qısqasha “$\angle O$” túrinde belgilenip, “$O$ múyeshi” dep oqıladı. $\angle$ múyesh belgisin XVII-ásirde francuz matematigi P. Erison kirgizgen. Stereometriyada múyesh túsinigi bir qansha ulıwmalasqan túrde qaraladı (qarań: DENELIK MÚYESH, EKIJAQLÍ MÚYESH, SÍZÍQLÍ MÚYESH, KÓPJAQLÍ MÚYESH).