info@mathlexicon.uz
QR, Nókis qalası, Ch.Abdirov kóshesi 1-úy
PlayMarket
MathLexicon
BAS MENYU
TERMINLER
BELGILEWLER
ALÍMLAR
JOYBAR HAQQÍNDA
KIRIW
Menu
Bas menyu
«K» kategoriya
KESINDINI ALTÍN BÓLIW
KESINDINI ALTÍN BÓLIW
[eng: golden section of a segment, рус: золотое деление отрезка]
51
26.02.2024 11:41
KESINDINI ALTÍN BÓLIW
[en: golden section of a segment, ru: золотое деление отрезка]
– kesindini onıń úlken bólegi kishi bólegi menen kesindiniń uzınlıǵınıń geometriyalıq ortası bolatuǵınday etip bólekke bóliw. Eger kesindiniń uzınlıǵı $a$, al onıń úlken bóleginıń uzınlıǵı $x$ bolsa, onda kesindini altın bóliwdi tómendegi proporciya túrinde jazıwǵa boladı: $a:x=x:(a-x).$ Bul proporciyanı $x^2+ax-a^2=0$ teńlemesi túrinde jazıwǵa boladı. Bul teńlemeni sheshsek $x=\displaystyle\frac{a}{2}\left( \sqrt{5}-1 \right)\approx 0,62a$ ($0,01a$ ǵa shekemgi dállikte) boladı. Bul másele cirkul hám sızǵısh járdeminde tómendegishe jasaladı: $AB$ kesindisiniń $B$ noqatınan $BC=a$ perpendikulyarın turǵızamız. Bunnan keyin $AC$ kesindisin júrgizemiz hám bunda $CD=BC$ nı ólshep salamız. $AB$ kesindisinde $AE=AD$ nı ólshep salamız. Sonda $AE$ izlegen $x$ kesindisi boladı. Altın bóliw áyyemgi zamanda da belgili edi. Evklidtiń “Baslamalarınıń” II-kitabında $a:x=x:(a-x)$ teńlemesiniń sheshimine teń kúshli bolǵan sheshimi bar. Altın bóliwge arnalǵan máseleni Evklid durıs besmúyeshlikti, onmúyeshlikti, dodekaedrdi, ikosaedrdi jasaw ushın paydalandı. Altın bóliw basqa proporciyalar menen birge arxitekturada hám kórkem ónerde kóp qollanıladı. Kesindini altın bóliw geyde altın kesim, garmonikalıq bóliw, “iláhiy” proporciya, shetki hám orta qatnasta bóliw dep te ataladı.
1-súwret.