– haqıyqıy dúnyanıń muǵdarlıq qatnasların hám keńislik formaların úyrenetuǵın ilim. Matematika elementar matematika, joqarı matematika hám qollanba matematika bolıp bólinedi. “Matematika” sózi bizge áyyemgi grek tilinen kelip jetken: “Mathema” bul biziń tilge awdarǵanda “biliw, bilim, ilim” degendi ańlatadı. Bul sóz grek tilinen latın tiline, onnan polyak tiline, al onnan rus tiline ótip, rus tilinen qaraqalpaq tiline ótken. Matematikanıń rawajlanıwınıń kóp ásirlik tariyxı shártli túrde tiykarǵı tórt dáwirge bólinedi (A.N. Kolmogorov boyınsha): 1) Matematikanıń payda bolıw dáwiri. Bul dáwir tariyxtıń oǵada erte dáwirlerinen baslanıp, biziń eramızǵa shekemgi VI-V-ásirlerde tamamlanadı. Bul dáwirde ámeliy esaplawlar hám ólshewler menen, san hám figura túsinikleriniń qáliplesiwi menen xarakterli boldı. Bul dáwirde ámeliy máselelerdi sheshiw ushın tájiriybelik qaǵıydalar túrinde arifmetika hám geometriya óz baslanǵısh tiykarlarına iye boldı. 2) Turaqlı shamalar matematikası - elementar matematika dáwiri. Bul dáwir biziń eramızǵa shekemgi VI-V-ásirlerden baslanıp, XVI-ásirde juwmaqlanadı. Bul ekinshi dáwirde matematika óz izertlew predmetine (san hám figura) hám óz izertlew usıllarına iye bolǵan óz betinshe ilim sıpatında qáliplesti. Bul dáwirdegi matematikanı Aristotel (b.e.sh. 384-322 j.) muǵdarlar haqqındaǵı ilim sıpatında anıqlaydı. Bul dáwir Evklidtiń, Arximedtiń hám Apolloniydiń miynetlerinde rawajlandırılǵan deduktivlik usıldıń payda bolıwı menen belgilenedi. Evklid miynetlerinde geometriya qatań logikalıq sistemaǵa iye boldı. Bul ekinshi dáwirde matematikanıń jańa tarawı “algebra” kelip shıqtı hám rawajlandı. Bunda biziń ullı watanlaslarımız Muxammed al-Xorezmiy, Abu Rayxan Beruniy, Omar Xayyam, Abu Ali Ibn Sina, Ulıǵbek, At-Tusi hám al-Kashi oǵada úlken úles qostı. Sonday-aq, bul dáwirde analitikalıq geometriya hám kishi shamalar haqqındaǵı táǵlimat payda bola basladı. 3) Ózgeriwshi shamalar matematikası dáwiri. Bul dáwir XVI-XVII-ásirlerde baslanıp, XIX-ásirdiń ortalarına deyin dawam etti. Ol analitikalıq geometriyaǵa ózgeriwshi shamalardı kirgizgen R. Dekart, differenciallıq hám integrallıq esaptıń tiykarın salǵan I. Nyuton hám G. Leybnic miynetleri menen baslandı. Bul dáwirde házirgi waqıtta joqarı mektepte úyreniletuǵın derlik barlıq ilimiy pánler qáliplesti. 4) Házirgi zaman matematikası dáwiri. Bul dáwir XIX-ásirdiń ortalarınan baslap, jańa evklidlik emes geometriyanı ashqan N. I. Lobachevskiy jumısları menen baslandı. Házirgi waqıtta kóp jańa matematikalıq teoriyalar payda boldı, insan iskerliginiń barlıq tarawlarındaǵı matematikanıń qollanıwları keńeydi.