info@mathlexicon.uz
QR, Nókis qalası, Ch.Abdirov kóshesi 1-úy
ARIFMETIKALÍQ QATAR
[eng: arithmetic series, рус: арифметический ряд]
42
29.10.2024 23:04
ARIFMETIKALÍQ QATAR [en: arithmetic series, ru: арифметический ряд]
– $m$-dárejeli $p(x)=a_{0}+a_{1}x+\ldots+a_{m-1}x^{m-1}+a_{m}x^{m}$ kópaǵzalınıń $x\in N$ bolǵandaǵı mánisleriniń izbe-izligi, bunda $a_{i}\in Z$ $(i=0, 1, \ldots, m)$, $a_{m}\ne 0.$ Eger $m=1$ bolsa, yaǵnıy $p(x)=a_{0}+a_{1}x$ bolsa, onda baslanǵısh aǵzası $a_{0}$ hám ayırması $a_{1}$ bolǵan arifmetikalıq progressiya alınadı. $p(x)=x^{2}$ yamasa $p(x)=x^{3}$ bolsa, pútin sanlardıń kvadratlarınıń yamasa kublarınıń izbe-izligi alınadı. Olar ekinshi hám úshinshi tártipli arifmetikalıq qatarlardıń dara jaǵdayları boladı. Birinshi tártipli arifmetikalıq qatar arifmetikalıq progressiya boladı. Máselen, úshmúyeshli sanlar, figuralı sanlar hám dara jaǵdayda, kvadrat sanlar ekinshi tártipli arifmetikalıq qatarlardı dúzedi, al, pentagonal sanlar úshinshi tártipli arifmetikalıq qatarlardı payda etedi.